W przeszlosci polskiej wspolnoty wazny byl moment, kiedy utracila ona swa polityczna autonomie. To wlasnie „dlugi wiek XIX”. Polska wspolnota nie zatracila wtedy zdolnosci pisania — a w zwiazku z tym kontynuowania — swej historii. Odnawia te zdolnosc do dzis, w krytycznym dialogu z innymi historiami, ktore wspoltworzyla, albo z ktorymi moze byc zestawiana. Sama sklada sie z mnogosci roznych historii, ktore krzyzuja sie miedzy soba, spotykaja, wspolbrzmia i zarazem rozchodza, rozwijaja oddzielnie, niekiedy we wzajemnym dysonansie. Widzac i analizujac te mnogosc, szukamy jednak tego, co wspolne, co pozwala nam odniesc sie do zasobow kulturowej pamieci i kontynuowac historie polskiej tozsamosci. Temu wlasnie zadaniu ma sluzyc przedkladana tutaj propozycja spojrzenia (a raczej kilkunastu spojrzen) na polskie historie wieku XIX”